Nieuws

Niet-verkochte sneakers een tweede leven geven? Just do it

Gepost op 18 november 2021

Opinie verschenen in De Standaard op 18 november.
‘Nike versnippert splinternieuwe sneakers in Vlaamse fabriek’, kopte De Standaard op 16 november. Duitse onderzoeksjournalisten brachten aan het licht dat tienduizenden nieuwe schoenen worden vernietigd in het Vlaamse Meerhout, in opdracht van Nike Duitsland. Onder het mom van duurzaamheid en recyclage wordt met behulp van industriële shredders grind gemaakt van zowel oude als nieuwe schoenen. Dat wordt gebruikt voor de aanleg van pakweg tennisbanen en speelpleintjes. Nieuwe schoenen als grondstof? Just do it, moeten ze gedacht hebben bij Nike.

Bovenstaande praktijk doet duizelen. Het is een zoveelste incident in een ondertussen lange rij. Zo kwam Amazon afgelopen zomer nog in opspraak voor de massale vernietiging van splinternieuwe spullen. En ook tal van andere – veelal online – retailers worden systematisch gelinkt aan de vernietiging van retours en goederen. Vaak gaat het om nieuwe of perfect herbruikbare artikelen die onder het mom van recyclage een nieuw leven krijgen in toepassingen die met veel bombarie en een sausje van greenwashing in de markt worden gezet.

Verbrandingsoven

Schandalen zoals dit zijn het topje van de ijsberg. Jaarlijks verdwijnen – ook bij ons – vele honderden tonnen aan goederen in de shredder of verbrandingsoven. De rode draad door die schandalen is een economische logica die uit is op winstmaximalisatie. Het is voor elk van die bedrijven perfect ‘logisch’ om goederen te vernietigen. Doen ze dat niet, dan gaan de niet-verkochte goederen in concurrentie met de nieuwe collecties – lees: het gaat om de winstmarges van de aandeelhouders.

“Het is eenvoudiger én goedkoper om spullen te vernietigen dan om alternatieve vormen van herbestemming te kiezen.”

Toegegeven, het wordt die bedrijven erg makkelijk gemaakt. Het is en blijft veel eenvoudiger én goedkoper om spullen te vernietigen dan om alternatieve vormen van herbestemming te kiezen. Zo kost het handenvol geld om tweedehandskanalen op te zetten, wegens te arbeidsintensief. Recyclage en vernietiging zijn niet alleen stukken goedkoper, ze worden ook fiscaal aangemoedigd. Het mooiste voorbeeld is het systeem van btw-recuperatie voor de vernietiging van overstock en van de voorraad. Een schoolvoorbeeld van hoe ons economische systeem nog steeds lineaire oplossingen – met bijbehorend kostenplaatje voor mens en planeet – promoot.

Het kan en moet dringend anders. We hebben de mond vol van een circulaire economie en een rechtvaardige klimaattransitie. Laten we die dan eindelijk concreet in de praktijk brengen en komaf maken met zulke excessen. De recente geschiedenis leert dat dat alleen lukt als de overheid kordaat en gericht optreedt. Want ondanks de vele schandalen, slaagt de industrie er niet in om zichzelf te reguleren.

Houd spullen in de omloop

Tijd dus om het geweer van schouder te veranderen en werk te maken van een algemeen verbod op de vernietiging van niet-verkochte goederen. Dat kan betrekkelijk eenvoudig en het kost een overheid niets. Andere landen – Frankrijk, om er een te noemen – deden het ons voor. Het is ook belangrijk om werk te maken van een aantal flankerende maatregelen die het makkelijker maken om producten zo lang mogelijk in omloop te houden.

Voorop in dat alles staat de uitbouw van een fiscaal systeem dat bedrijven stimuleert om goederen te schenken. Het moet fiscaal de interes­santste piste worden om goede­ren zo lang mogelijk in de omloop te houden, zowel voor overstock als tweedehandsgoederen. Fiscale gunstregimes voor de vernietiging van overstock – lees de verspilling van producten en grondstoffen – zijn niet meer van deze tijd.

Ons gedoogbeleid staat haaks op alles wat een circulaire economie ambieert: een economisch systeem uitbouwen waarin producten, onderdelen en grondstoffen maximaal en zo lang mogelijk hun waarde behouden.